We All Go A Little Mad Sometimes

(This essay was published before on the website www.blikonline.nl)

Nerds zijn mensen die zich graag opwinden over dingen. Over slechte sequels, over mensen die Star Wars en Star Trek door elkaar halen en over alle meisjes die niet gecharmeerd zijn van hun verzameling zeldzame Pokemon. Maar waar ze zich nog wel het meest druk over maken zijn mensen die hun hobby “niet begrijpen”. Dus toen Roger Ebert, misschien wel de meest invloedrijke filmcriticus aller tijden, zich nogal sterk uitliet tegen videogames als kunstvorm brak de hel los. De fora stonden roodgloeiend van mensen die riepen dat Ebert te oud was, dat hij er niks van snapte en dat hij de elke voeling met de jongere generatie was verloren. En die reacties waren nog beleefd.

Maar de vraag “zijn games kunst?” is er een die al langere tijd speelt. De voorstanders argumenteren meestal dat als Warhol’s soepblikken kunst zijn, Shadow of the Colossus dit ook is. Tegenstanders zeggen vaak dat als de Mona Lisa kunst is, Gears of War dit niet is. De vraag is dus eerder “wat is kunst?” dan “zijn games kunst?”.

Maar eigenlijk is dit een vreemde discussie. Zijn “boeken” immers kunst? Zijn “schilderijen” dat? Nee, niet per definitie. Maar duidelijk wel als ze een bepaalde mate van artistieke kwaliteit hebben. Anders spreken we niet van literatuur maar van lectuur, en niet van kunst maar van broddelwerk. De vraag zou dan eigenlijk moeten zijn: zijn er games die als kunst kwalificeren? En het antwoord daarop: absoluut. Zelfs binnen de lange cultuurhistorische traditie.

Neem bijvoorbeeld het cultspel Psychonauts. Gemaakt in 2005 door Double Fine, en absoluut een aanrader. Wat dit spel zo bijzonder maakt is de opzet: de levels spelen zich af in de hoofden van de mensen om je heen. Met een klein deurtje dring je letterlijk hun hersenen binnen en zie je hoe ze nadenken. De eerste helft van het spel zijn dit je vrienden en leraren, maar de tweede helft van het spel moet je een gekkenhuis doorzoeken. En dus letterlijk de geesten van de bewoners binnendringen om ze van hun mentale problemen te verlossen. Freud zou er verzot op zijn.

De artistieke relevantie van dit spel is dat dit een absoluut unieke manier is om tegen het concept van waanzin aan te kijken. Dit idee is in de kunst vaak voorgekomen, en vele grote kunstenaars hebben zich eraan gewaagd. Om het te omschrijven zijn ongeveer 3 manieren gebruikt: het laten zien van de gek in zijn omgang met anderen (Psycho, Blue Velvet), het tonen van de gedachtewereld van de gek (De Schreeuw van Munch) en spreken vanuit het perspectief van de gek (de pedofiel in Lolita van Nabokov, de cynicus in Aantekeningen vanuit het Ondergrondse van Dostojevski).

Maar wat Psychonauts doet is een normaal persoon (de speler) mengen met de verstoorde gedachtewereld van de gek. Maar in de context van het spel is die gedachtewereld de harde werkelijkheid. Natuurlijk bevindt je je het in het hoofd van een paranoïde postbode, maar als je je niet aan zijn eigen verzonnen regels houdt ben je wel mooi Game Over.

Het level (en daarmee het onderbewuste) van deze postbode ziet eruit als een doodgewone Amerikaanse suburb: losstaande huisjes, witte hekjes, plastic flamingo’s en gigantische auto’s op de oprit. Wellicht is het zelfs iets te gewoon. Maar als je deze wereld binnenstapt merk je al snel dat er iets niet orde is. Overal zitten camera’s: in de brandblussers, in de vuilnisemmers, en zelfs in de plastic flamingo’s. Ook de bewoners van de wijk zijn opmerkelijk. Gekleed in lange regenjassen en gleufhoeden proberen deze geheim agenten zich voor te doen als gewone voorbijgangers. Zo staan ze bij een open riool met gootsteenontstoppers te zwaaien en roepen ze dingen als “Look at that woman’s breasts. They are large”.

Buiten het feit dat dit bijzonder grappig is, wordt hiermee ook een complete wereld geschapen waarin alle paranoia die degene wiens hoofd je bent binnengedrongen zich manifesteert. En binnen deze voorwaarden moet jij je een weg zien te banen. En hoewel de wereld om je heen misschien gek is geworden, ben jij toch echt degene die hier de afwijkende is.

Welcome to the madhouse.

Alias

The music today is presented by mr. Leonard Cohen, who wrote this from the perspective of a madman. A madman from the RAF, to be precise. Also, the song is AWESOME.